UBEZWŁASNOWOLNIENIE

Zdarza się, że osoby mocno schorowane potrzebują ciągłej pomocy, w szczególności najbliższej rodziny. Niejednokrotnie potrzebne jest także prawne zabezpieczenie majątku chorego. Służy temu ubezwłasnowolnienie.

Zanim jednak omówiona zostanie instytucja ubezwłasnowolnienia, należy podkreślić, że każdy człowiek od chwili urodzenia posiada tzw. zdolność prawną. Po ukończeniu 13. roku życia człowiek nabywa częściową zdolność do czynności prawnych, czyli może samodzielnie zawierać tylko określone umowy w drobnych sprawach. Natomiast dopiero z chwilą uzyskania pełnoletności uzyskuje on pełną zdolność do czynności prawnych, czyli m.in. możliwości samodzielnego nabywania praw, zaciągania zobowiązań, dysponowania majątkiem.

Instytucja ubezwłasnowolnienia związana jest bezpośrednio ze zdolnością do czynności prawnych. Istotne jest rozróżnienie pojęć zdolność do czynności prawnych a zdolność prawna. Bowiem, nikogo nigdy nie można pozbawić zdolności prawnej.

Polskie prawo przewiduje dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia:

ubezwłasnowolnienie całkowite- polega na pełnym pozbawieniu danej osoby zdolności do czynności prawnych. W praktyce oznacza to, że nie ma ona możliwości zawierać żadnych umów.

Art. 13 ust. 1 kodeksu cywilnego przewiduje warunki, które muszą zostać spełnione, aby orzeczono ubezwłasnowolnienie całkowite:

• osoba, której dotyczy wniosek, ukończyła 13 lat i nie była wcześniej ubezwłasnowolniona całkowicie;
• nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem;
• jej stan wynika z choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, również pijaństwa i narkomanii.

Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie sąd wyznacza opiekuna. W sytuacji, gdy pozostają wciąż pod władza rodzicielską, opiekunem są rodzice.

Należy podkreślić, że nie każda dolegliwość zdrowotna uzasadnia ubezwłasnowolnienie całkowite. Sama choroba nie jest do tego wystarczająca. Co ważne, muszą towarzyszyć temu powiązane z tymi przyczynami niemożności kierowania własnym postępowaniem przez daną osobę. Pod pojęciem niemożności kryje się brak świadomego kontaktu z otoczeniem oraz brak możliwości intelektualnej oceny własnego zachowania.

ubezwłasnowolnienie częściowe -dana osoba może zaciągać zobowiązania dotyczące spraw życia codziennego, ma możliwość częściowego swobodnego dysponowania swoim majątkiem, chyba że sąd zadecyduje inaczej.

Art. 16 ust. 1 kodeksu cywilnego wskazuje następujące warunki, które muszą zaistnieć w celu orzeczenia ubezwłasnowolnienia częściowego:

• osoba, której dotyczy wniosek, jest pełnoletnia albo uzyska pełnoletniość nie później niż w ciągu roku od złożenia wniosku i nie była wcześniej ubezwłasnowolniona częściowo;
• jej stan wymaga pomocy do prowadzenia spraw;
• jej stan wynika z choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w tym pijaństwa i narkomanii;
• stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego.

Ubezwłasnowolnienie częściowe znajduje swoje zastosowanie, kiedy osoba, której dotyczy wniosek, jest w stanie kierować swoim postępowaniem, ale wymaga przy tym pewnej pomocy. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo sąd ustanawia kuratelę.

Zgodnie z art. 545 § 1 kodeksu postępowania cywilnego wniosek o ubezwłasnowolnienie może złożyć:

• małżonek osoby, której dotyczy wniosek;
• krewny w linii prostej, czyli rodzice, wnuki itp. lub rodzeństwo;
• przedstawiciel ustawowy, czyli np. sądowo ustanowiony kurator;
• prokurator;
• rzecznik praw obywatelskich.

Nikt spoza wymienionej powyżej listy nie ma możliwości złożenia takiego wniosku. W toku sprawy sądowej osobę, której dotyczy wniosek, należy wysłuchać niezwłocznie po rozpoczęciu postępowania w obecności biegłego psychologa oraz w zależności od stanu zdrowia osoby- biegłego lekarza psychiatry bądź neurologa.

W przypadku osoby pełnoletniej sąd może na wniosek uczestnika postępowania lub z urzędu, ustanowić dla niej doradę tymczasowego, gdy uzna to za niezbędne.

Wniosek o ubezwłasnowolnienie należy złożyć w sądzie okręgowym, właściwym dla miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, której ten wniosek dotyczy. 

Zaleca się, aby przy przygotowaniu wniosku skorzystać z profesjonalnej pomocy. Niezwykle ważne jest, aby był on sporządzony poprawnie pod względem formalnym. Dodatkowo do wniosku należy dołączyć szereg dokumentów, które zostały wymienione poniżej:

• odpis aktu urodzenia osoby, której dotyczy wniosek;
• odpis aktu małżeństwa osoby, której dotyczy wniosek, o ile ta osoba pozostaje w związku małżeńskim;
• odpis aktu urodzenia wnioskodawcy celem potwierdzenia stopnia pokrewieństwa między wnioskodawcą a uczestnikiem;
• dokumentację medyczną osoby, której dotyczy wniosek celem wykazania okoliczności uzasadniających ubezwłasnowolnienie, czyli np. orzeczenie lekarskie, recepty itd.;
• wszystkie inne dokumenty potwierdzające zasadność i konieczność ubezwłasnowolnienia.

Istotne jest, że sąd ma obowiązek uchylić ubezwłasnowolnienie, gdy ustaną przyczyny, dla których je orzeczono. W sytuacji, gdy poprawi się stan psychiczny ubezwłasnowolnionego, sąd może zmienić ubezwłasnowolnienie całkowite na częściowe i odwrotnie. Z wnioskiem o uchylenie lub zmianę ubezwłasnowolnienia może wystąpić sam zainteresowany, czyli ubezwłasnowolniony. 

Każda sprawa związana z instytucją i postępowaniem w sprawie ubezwłasnowolnienia wymaga szczególnej uwagi oraz indywidualnej analizy. W związku z tym konieczna może okazać się pomoc doświadczonego adwokata, nie tylko w sporządzeniu wniosku, ale również w celu wyjaśnienia zawiłych kwestii prawnych.

Jeżeli potrzebują Państwo porady z zakresu instytucji ubezwłasnowolnia, zapraszamy do kontaktu z  Kancelarią Adwokacką adw. Oskar Gębka świadczącej usługi na terenie miast: Zawiercie i Myszków,