ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA ZA BŁĄD MEDYCZNY

Odpowiedzialność za błąd medyczny to zagadnienie, które budzi wiele kontrowersji i zainteresowania zarówno wśród pacjentów, jak i środowiska medycznego. W dobie rosnących oczekiwań, co do jakości usług zdrowotnych, a także coraz większej świadomości praw pacjentów, kwestia błędów popełnianych przez lekarzy i innych pracowników ochrony zdrowia staje się przedmiotem licznych dyskusji. Błąd medyczny może prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak uszczerbek na zdrowiu, a nawet śmierć pacjenta, co rodzi pytania o granice odpowiedzialności, a także o adekwatność systemów prawnych w zakresie ochrony praw pacjentów.

Pojęcie błąd medyczny nie posiada legalnej definicji. Znaczenie tego terminu tworzone jest zatem w oparciu o poglądy orzecznictwa i doktryny prawniczej. M.in. zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 1955 r., sygn. akt: IV CR 39/45 błędem w sztuce lekarskiej jest czynność (zaniechanie) lekarza w zakresie diagnozy i terapii, niezgodna z nauką medycyny w zakresie dla lekarza dostępnym. Zaniedbania lekarza w zakresie obowiązków otoczenia chorego opieką oraz w zakresie organizacji bezpieczeństwa  higieny i opieki nad chorym nie są błędem w sztuce lekarskiej. W piśmiennictwie można spotkać się również z takimi określeniami jak np.: błąd w sztuce lekarskiej, błąd lekarski, które sugerują odpowiedzialność lekarza. Należy jednak podkreślić, że zarzut niewłaściwego postępowania może dotyczyć każdego członka zespołu terapeutycznego. W związku z tym błędem lekarskim będzie wszelkie nieprawidłowe zachowanie członka personelu medycznego, które w jakiś sposób spowodowało szkodę u pacjenta.

Poniżej omówiono rodzaje błędów medycznych, z którymi w praktyce można spotkać się najczęściej. Co istotne, często zdarza się tak, że dany błąd medyczny może być zakwalifikowany do więcej niż jednej grupy.

Błąd diagnostyczny- błąd ten polega na mylnym stwierdzeniu nieistniejącej choroby lub nierozpoznaniu rzeczywistej choroby, co może skutkować m.in.: 

• pogorszeniem stanu zdrowia pacjenta;
• zastosowaniem nieprawidłowego leczenia;
• opóźnieniem w zastosowaniu odpowiedniej terapii.

Wpływa negatywnie na cały proces leczenia i często generuje nieodwracalne skutki.

Błąd terapeutyczny, błąd w leczeniu- zazwyczaj następuje w trakcie podejmowania czynności leczniczych. Najczęściej dochodzi do niego z powodu błędu na etapie diagnostyki. Zdarza się jednak tak, że pomimo postawienia prawidłowej diagnozy, lekarz dobierze nieodpowiednią metodę leczenia.

Błąd rokowania- błąd związany z prognozą stanu zdrowia pacjenta, powiązany z procesem leczenia lub jego zaniechaniem. Zazwyczaj nie jest rozpatrywany samodzielnie, a w połączeniu z innym rodzajem błędu.

Błąd techniczny- błąd ten dotyczy nieprawidłowego wykonania określonego zabiegu. Dzieli się na błędy popełnione przy okazji leczenia np. pozostawienie wacika w ciele pacjenta oraz na tzw. błędy ściśle techniczne, czyli m.in. pomylenie tożsamości pacjentów.

Błąd organizacyjny- związany z nieprawidłową organizacją pracy, która doprowadziła do poważnych konsekwencji dla pacjenta. Mowa tutaj m.in. o nieprawidłowym prowadzeniu dokumentacji pacjenta czy też jej zaginięciu. Każde zaniechanie logistyczne prowadzące do braków np. odpowiednich leków również kwalifikuje się jako błąd organizacyjny wchodzący w skład błędów medycznych.

Doświadczenie pokazuje, że w praktyce najczęściej można spotkać się z:

• nieprawidłową oceną symptomów schorzenia;
• błędną terapię lekową;
• pozostawienie ciała obcego w ciele pacjenta po operacji;
• odmową lub zbyt późnym udzielenie pomocy;
• zakażeniem;
• zagubieniem lub pomieszaniem wyników badań pacjentów;
• brakiem sterylizacji opatrunków i narzędzi medycznych;
• niewykonaniem niezbędnych lub dodatkowych badań pomimo istnienia takiej możliwości;
• błąd w identyfikacji chorego;
• zoperowanie zdrowego organu.

Podkreślić należy, że błąd medyczny oznacza nieumyślne działanie, które doprowadziło do uszczerbku na zdrowiu albo śmierć oraz narażenie zdrowia i życia. W związku z tym każde działanie umyślne, mające na celu uszkodzenie ciała lub śmierć podlegać będą innym przepisom. 

W praktyce spraw związanych z błędami lekarskimi można spotkać się z następującymi czynami zabronionym regulowanymi przez kodeks karny:

Nieumyślne spowodowanie śmierci- podkreślić należy, że szczególnym obowiązkiem lekarza jest zapobieganie stanom zagrożenia dla życia lub zdrowia pacjenta. Dla stwierdzenia popełnienia przestępstwa konieczna jest wykazanie, że to właśnie nieodpowiednie zachowanie- działanie lub zaniechanie- bezpośrednio przyczyniło się do śmierci. Odpowiedzialność na gruncie prawa karnego warunkowa jest możliwością przewidzenia określonego skutku. Wówczas sprawdza się, czy lekarz mógł przewidzieć w danej sytuacji, że takie działanie doprowadzi do śmierci pacjenta.

Zgodnie z art. 155 kodeksu karnego kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Spowodowanie uszczerbku na zdrowiu- odpowiedzialność za błąd medyczny obowiązuje również w przypadku uszczerbku na jego zdrowiu. Regulują to przede wszystkim przepisy  art. 156 kodeksu karnego i 157  kodeksu karnego.

Na podstawie art. 156 kodeksu karnego § 1. Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w  postaci:

1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,

2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Artykuł 157 kodeksu karnego wskazuje, że ten kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, inny niż określony w art. 156 § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5, kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jeśli sprawca powyższych czynów działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku. Podkreślenia wymaga, że odpowiedzialność za błąd medyczny w przypadku uszczerbku na zdrowiu odpowiada się wówczas, gdy skutek można powiązać związkiem przyczynowym z  naruszeniem odpowiednich w danej sytuacji reguł ostrożności.

Narażenie na niebezpieczeństwo- zgodnie z artykułem 160 kodeksu karnego, kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3, jeśli sprawca czynu działa nieumyślnie, podlega karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Odpowiedzialność za błąd medyczny to złożona kwestia, obejmująca odpowiedzialność prawną lekarzy, personelu medycznego oraz placówek zdrowotnych za szkody wynikłe z nieprawidłowego leczenia, zaniedbania lub niewłaściwego postępowania medycznego. Z powyższego wynika, że każdy członek zespołu terapeutycznego, a więc lekarz, pielęgniarka itd. podlega odpowiedzialności karnej w przypadku dopuszczenia się błędu medycznego.

Zgodnie z powyższym odpowiedzialność karna w przypadku błędów medycznych opiera się na przepisach Kodeksu karnego. Warto zaznaczyć, że odpowiedzialność karna członków zespołu terapeutycznego nie wyklucza również odpowiedzialności cywilnej (np. odszkodowania lub zadośćuczynienia) oraz zawodowej (np. przed izbą lekarską), która może skutkować np. zawieszeniem prawa do wykonywania zawodu.

Odpowiedzialność cywilna za błąd medyczny jest tematem odrębnym, dlatego odsyłamy do osobnego artykułu.

Sprawy z zakresu błędów medycznych są niezwykle trudne i złożone. W związku z tym kluczowe może okazać się skorzystanie z pomocy doświadczonego adwokata. Niezwykle istotne jest przygotowanie na wczesnym etapie stosownej strategii procesowej, aby jak najlepiej zabezpieczyć interesy osoby poszkodowanej.

Jeżeli potrzebują Państwa pomocy prawnej w zakresie odpowiedzialności za błąd medyczny, zapraszamy do Kancelarii Adwokackiej adw. Oskar Gębka celem omówienia Państwa sprawy. Kancelaria świadczy usługi na terenie miast: Zawiercie i Myszków.